هیرسوتیسم یا موهای زائدهیرسوتیسم بیماری است که در آن خانم ها دچار رویش موهای ناخواسته و مرد گونه می شوند. در این بیماری افزایش تعداد و ضخامت موهای رنگدانه دار در نواحی بدن رخ میدهد که به طور معمول در آقایان وجود دارد نظیر صورت ، سینه و پشت بدن.
تعداد موهای بدن خانم ها به طور عمده توسط زمینه ژنتیک آنها تعیین می شود. هیرسوتیسم ممکن است بر اثر افزایش هورمونهای مردانه بنام آندروژنها و بخصوص تستوسترون و یا بر اثر زمینه خانوادگی و نژادی فرد باشد. ترکیبی از مراقبت های شخصی و نیز داروها ، درمان کافی را برای اکثر مبتلایان به هیرسوتیسم فراهم می کند.
علائم بیماری
نشانه عمده بیماری ، موهای ضخیم و پررنگ است که در نواحی از بدن خانمها رشد می کند که بطور معمول در آن قسمت ها مو ندارند .اگر علت هیرسوتیسم ، افزایش سطح هورمون های آندروژنی در خون فرد باشد ، سایر علائم و نشانه ها در طول زمان ممکن است بروز یابند نظیر:
کلفتی صدا
ریزش موی سر
آکنه
بزرگی کلیتوریس
افزایش توده عضلانی بدن
کاهش سایز سینه ها
چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟
هر زمانی که شما دچار :
رشد سریع موهای ناخواسته در بخشهایی از بدن مثل قسمت فوقانی لب ، گونه ها و چانه – نواحی میانی سینه ها و قسمت داخلی ران ویا قسمت های تحتانی پشت
رشد موهای زائد همراه با پریود های نا منظم قاعدگی باشد
ایجاد شکل و ظاهر مردانه شامل کلفت تر شدن صدا و ریزش موهای سر و افزایش توده عضلانی و کاهش سایز سینه ها
رشد موهای زائدی که در اثر دارو ایجاد شده باشد
لازم به توضیح است که خانم هایی که به سن یائسگی می رسند و یا در سالهای اولیه یائسگی هستند ، ممکن است که رشد موهای ضخیم روی چانه و سایر قسمت های صورت را تجربه کنند ، اما این هیرسوتیسم در نظر گرفته نمی شود .پزشک شما می تواند با معاینه بین این قبیل موها با پرموئی حاصل از اختلالات دیگر تمایز بگذارد.
علل موهای زائد
تا زمان بلوغ ، بدن شما با یک سری موهای بی رنگ و نازک که موهای کرکی نامیده می شوند پوشیده شده است. وقتی که شما از لحاظ جنسی بلوغ می یابید ، هورمون های جنسی به نام آندروژن ها منجر به افزایش ضخامت این موهای کرکی در برخی قسمت های بدن به موهای تیره رنگ تر و پیچ خورده تر و ضخیم تر بنام موهای نهایی ( ترمینال ) می شوند.علت افزایش موهای نهایی ناخواسته در خانم ها یا بدلیل هورمون آندروژن اضافی در بدن و یا بر اثر حساس شدن بیش از حد فولیکول های مو به آندروژن های موجود است.
حدود نیمی از خانم هایی که پرموئی خفیف دارند ، دچار افزایش سطح آندروژن ها می باشند.پر موئی شدید همیشه بر اثر افزایش سطح آندروژن ها می باشد.حالاتی که منجر به افزایش سطح آندروژن ها می شوند شامل :
سندروم تخمدان پلی کیستیک ( تخمدان دارای کیست های متعدد ) - این بیماری شایع به دلیل به هم خوردن تعادل هورمون های جنسی است که ممکن است منجر به پریود های نامنظم ، چاقی ، نازائی و گاهی کیست های متعدد در روی تخمدان ها است. این بیماری شایع ترین علت قابل تشخیص برای علت موهای زائد در خانم ها است.
سندروم کوشینگ - بیماری است که در آن بدن شما در معدض افزایش سطح هورمون کورتیزول ( یک هورمون استروئیدی که مسئول پاسخ بدن به استرس است ) قرار می گیرد. این بیماری وقتی رخ می دهد که غدد فوق کلیوی ( آدرنال ) شما ، بیش از حد هورمون کورتیزول ترشح کند و یا ممکن است بر اثر مصرف طولانی مدت ترکیبات داروئی حاوی استروئید(کورتون )رخ دهد. افزایش سطح هورمون کورتیزول تعادل هورمون های جنسی را در بدن مختل کرده و منجر به هیرسوتیسم می شود.
هیپر پلازی مادرزادی آدرنال - مشخصه این بیماری ارثی ، تولید غیر طبیعی هورمون های استروئیدی شامل کورتیزول و آندروژن ها توسط غدد فوق کلیوی شما است.
تومورها - ندرتا یک تومور (سرطان ) تولید کننده آندروژن در تخمدان ها و یا غدد فوق کلیوی ممکن است که سببب هیرسوتیسم شوند.
داروها - بعضی از داروها می توانند سبب هیرسوتیسم شوند . برای مثال داروی دانازول که اغلب برای درمان بیماری آندومتریوز خانم ها به کار می رود.
عوامل خطر ساز بیماری
چندین عامل ممکن است که در بروز هیرسوتیسم نقش داشته باشند شامل : سابقه خانوادگی که روی بروز هیپرپلازی مادرزادی آدرنال و سندرم تخمدان پلی کیستیک تاثیر دار د و نژاد که راجع به آن صحبت شد
عوارض بیماری
گاهی ممکن است که هیرسوتیسم اختلالات روحی و احساسی در فرد مبتلا ایجاد کند.لازم به ذکر این نکته است که گرچه خود هیرسوتیسم ایجاد عوارض نمی کند اما بیماری هایی که آن را ایجاد کرده اند ، می توانند ایجاد عارضه کنند.
توصیه می شود که از چند روز قبل از مراجعه به پزشک ، از برداشتن موهای زائد به هر روشی خودداری کنید تا پزشک با مشاهده میزان و محل رویش آنها بتواند به درک کامل تری از شدت بیماری شما برسد.
تست ها و روش های تشخیصی
تشخیص بیماری با بحث در مورد سابقه شما از لحاظ بیماری های طبی که داشته اید و نیز داروهای مصرفی ، با پزشک شروع می شود . پزشک شما از شما سئوالاتی در مورد منظم بودن سیکل های قاعدگی شما و نیز زمان بروز نشانه هایتان می پرسد . همچنین راجع به سابقه وجود موهای زائد در سایر اعضا خانواده شما و سایر بیماری های ارثی در آنها ، از شما سئوال می کند.
به احتمال زیاد پزشک شما :
یک معاینه فیزیکی کامل از بدن شما شامل صورت ، گردن ، قفسه سینه ، پشت وشکم و لگن می نماید . او همچنین ممکن است که شما را برای علائم افزایش هورمون آندروژن و حالاتی که منجر به عدم تعادل هورمونی می شوند ، مورد معاینه قرار دهد .
درخواست آزمایشات خونی : اندازه گیری هورمون ها در خون شما شامل هورمون تستوسترون ممکن است که به تشخیص علت هیرسوتیسم کمک کند.
تست های دیگر : میزان و نوع درخواست آزمایشات دیگر از سمت پزشک بسته به شدت پرموئی و سایر علائم شما می باشد .اگر که سطح هورمون آندروژن در خون شما بالا رفته باشد ، پزشک ممکن است که درخواست رادیوگرافی های تشخیصی کند شامل :
سونوگرافی از تخمدان ها و غدد فوق کلیوی جهت بررسی احتمال وجود کیست تخمدان ویا تومور غدد فوق کلیوی- سی تی اسکن جهت بررسی غدد فوق کلیوی
داروها و روش های درمانی
درمان هیرسوتیسم اغلب ترکیبی از روش های فردی برداشت موهای زائد به همراه داروها و سایر روش های دیگر می باشد.
درمان های برداشت مو شامل :
الکترولیز - در این روش درمانی یک سوزن کوچک به هر فولیکول مو وارد شده و سپس یک پالس جریان الکتریکی منجر به تخریب فولیکول مو می شود. درست است که این روش منجر به برداشت دائمی موی زائد می شود اما دردناک است و نیز ندرتا موجب جوشگاه یا اسکار دائمی در پوست درمان شده می شود. از عوارض دیگر آن کمرنگ یا پررنگ شدن پوست است.
لیزر درمانی:
یک روش برای درمان موهای زائد به صورت دائمی است که در آن امواج نوری متراکم شده از طریق پوست به فولیکول های مو می رسند و جلوگیری از رشد مو می کنند.
جلسه لیزر درمانی ممکن است که از چند دقیقه تا چند ساعت بسته به سایز منطقه مورد نظر طول بکشد. پس از درمان ، بسیاری از بیماران برای زمان طولانی رشد موهای زائد ندارند. در برخی دیگر ممکن است که احتیاج به جلسات اضافی لیزربرای گرفتن نتیجه قطعی داشته باشند. این روش درمانی می تواند حس ناخوشایندی را در فرد به دلیل داغی دستگاه لیزر ایجاد کند. لیزر درمانی ممکن است که سبب تورم و قرمزی پوست ، سوختگی و تغییر رنگ پوست شود. مضافا به اینکه ، این روش درمانی پرهزینه و گران قیمت است.
درمان های طبی
قرص های جلوگیری از بارداری خوراکی : که شامل هورمون های استروژن و پروژسترون هستند، می توانند تولید آندروژن های تخمدانی کرده و در نتیجه هیرسوتیسم را درمان کنند. این قرص ها در خانم هایی که مایل به بچه دار شدن نیستند و موارد منع مصرف آنها را ندارند ، روش خوبی محسوب می شوند . ( نظیر قرص دیان )
عوارض احتمالی آنها شامل گیجی سر ، تهوع ، سردرد و ناراحتی معده می باشند.
ضد آندروژن ها : این قبیل از داروها از چسبیدن هورمون آندروژن به گیرنده های آن در بدن جلوگیری می کنند.شایع ترین آنها داروی اسپیرونولاکتون است.
عوارض احتمالی شامل سرگیجه ، تهوع و پریودهای نا مرتب قاعدگی و اختلالات الکترولیت های بدن و اسهال می باشند.
چون این داروها می توانند سبب اختلالات مادرزادی در جنین انسان شوند ، حتما بایستی حین مصرف آنها از یک روش مطمئن پیشگیری از بارداری مثل قرص استفاده کرد.
کرم های موضعی : کرم vaniqa یک ترکیب موضعی برای درمان موهای زائد صورت خانم ها است. این کرم مستقیما به سطح پوست مالیده می شود و رشد مو را کند می کند.اما شما از دست موهای زائد موجود خلاص نمی شوید. اثر این کرم 2 ماه ممکن است که طول بکشد تا ظاهر شود و اگر مصرف آن قطع شود ، موها در عرض 8 هفته به سطح قبل از درمان می رسند. عوارض جانبی آن شامل سوزش و لکه های پوستی در برخی از افراد می باشد.
پس از شروع دارو کلا حدود 1 ماه طول می کشد تا شما متوجه تغییراتی در کاهش رشد موهای زائدتان شوید. توصیه می شود که حداقل هر درمان دارویی را تا 6 ماه ، قبل از قطع مصرف آن و یا اضافه کردن داروی جدید و یا افزایش میزان مصرفی آن ، ادامه دهید.
اگر پزشک شما نتواند داروی مناسب برای کاهش رشد موهای زائد سما پیدا کند ، احتمالا شما را به یک متخصص پوست ( درماتولوژیست ) ارجاع می دهد.
مراقبت از بارداری : اگر شما داروئی خاص برای موهای زائد مصرف می کنید و مایل به بچه دا ر شدن هستید ، حتما با پزشک خود مشورت نمائید.اگر شما هیرسوتیسم و پریودهای نامرتب دارید ممکن است که دچار بیماری کیست های متعدد تخمدان
( تخمدان پلی کیستیک ) باشید که خود آن بیماری می تواند به نازائی بینجامد.
درمان های خانگی
کندن مو : این روش در مواردی که میزان موها کم است ، مفید می باشد. این شایع ترین روش خانم ها برای برداشت موقت موهای زائد می باشد .
موم برداری (waxing ) : شامل قرار دادن موم گرم در ناحیه ای از پوست مه دارای موهای زائد می باشد است. وقتی که موم سفت می شود آنرا در خلاف جهت رویش مو برمی دارید. پس موهای زائد آن قسمت به طور موقتی برداشته می شوند.
این روش برای برداشت موهای زائد در ناحیه وسیعی از پوست و به طور سریع مفید است اما ممکن است که دچار سوزش و التهاب و قرمزی پوست شوید. همچنین این روش می تواند سبب سوختگی پوست شما شود.
مواد شیمیائی موبر : به صورت ژل ، لوسیون ویا کرم در دسترس هستند و با شکستن پروتئین های موجود در مو باعث تخریب مو می شوند.برخی از خانم ها به این ترکیبات حساس و آلرژیک هستند.
بی رنگ کردن مو (bleaching ) : مو ها را کم رنگ کرده ولی بر نمی دارد. با کم رنگ شدن موها کمتر به چشم می خورند. این روش ممکن است که منجر به التهاب پوستی شود .
پس حتما قبل از آن ، در یک ناحیه کوچک از پوست آنرا تست کنید.
جلوگیری بیماری
هیرسوتیسم به طور کلی قابل جلوگیری نیست. اما اگر شما دچار بیماری کیست های متعدد تخمدان (pco ) هستید کنترل اضافه وزن شما و جلوگیری از مقاومت به انسولین که در این بیماری دیده می شود ، می تواند منجر به کاهش سطح هورمون آندروژن خون شما و نتیجتا کمتر شدن هیرسوتیسم شود.
